Süryaniler( ܐܵܣܘܿܪܵܝܵܐ :A'suraya-Suraya), Aramice konuşan ve dünya genelinde dağınık olarak yaşayan Hıristiyan halk.
M.S. 37 - 43 yılları arasında elçilerin lideri Mor Petrus tarafından Antakya’da kurulmuş ve kısa zamanda bütün Orta Doğu'ya bu inancı müjdelemiştir. Kilisenin ve bazı mensuplarının kullandığı dil İsa’nın da konuştuğu Süryanice (Aramice)’dir.[31] Kilise patriklikmerkezini birçok kez değiştirmek zorunda kalmıştır. Patriklik merkezi 1963 yılından beri Suriye’nin başkenti Şam’da bulunmaktadır. İlk patrik olan Mor Petrus’tan günümüze 122 patriğin başkanlık ettiği kilisenin şu andaki patriği 123. patrik olan Moran Mor İğnatiyos Efrem II'dir.
Günümüzde dünyada 3 milyonu aşkın Süryani bulunmaktadır.[32](Süryani Ortodokslar, Süryani Katolikler, Melkitler (Melkit Katolikler),Syro-Malabarlar vb.). 3,5 milyonu Hindistan’da olmak üzere yaklaşık 5,5 milyon Süryani Ortodoks'un dini liderliğini Patrik Moran Mor İğnatiyos I. Zekka Iwas ve ona bağlı olan Hindistan’da bulunan Doğu Mafiryanı Mor Baseliyos I. Toma ve 40 metropolit yapmaktadır.
Süryanilerin (Asurlar) bağlı oldukları kiliseler[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu lehçesini kullanan Kiliseler;
- Doğu Asur Kilisesi
- Kadim Doğu Kilisesi
- Evanjelist Asur Kilisesi
- Pentekostal Asur Kilisesi
- Keldani Katolik Kilisesi
Batı lehçesini kullanan Kiliseler;
- Süryani Ortodoks Kilisesi
- Süryani Katolik Kilisesi
İstanbul Süryanileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye’de 20.000' i aşkın Süryani’nin 15.000'i İstanbul’da yaşamaktadır.[33][34] Süryaniler İstanbul dışında başlıca Mardin, Mersin,Diyarbakır, Adıyaman, Elâzığ, Ankara, İzmir, Malatya, Şanlıurfa, Gaziantep, Antakya, Antalya ve Adana’da yaşamaktadır.
Süryaniler’in İstanbul ile buluşması yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. Özellikle Bizans İmparatoru Konstantin’in annesi Heleni, İmparator Jüstinye’nin eşi Teodora ve İstanbul’un ilk metropoliti Altın ağızlı Mor Yuhanna (Yuhanna Chrisostom) İstanbul tarihine önemli izler bırakan Süryanilerden sadece birkaçıdır.
Günümüz İstanbul Süryani Abraşiyesi 1950'lerde başlayarak 1980'lerde hız kazanan Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan göç ile oluşmaya başlamıştır. 19. yy'da Patrik IV. Petrus tarafından kurulan Tarlabaşı’nda bulunan Meryemana Kilisesi daha sonra 1950’li yıllarda ihtiyaç sebebiyle zamanın Mardin Metropoliti Mor Filüksinos Yuhanna Dolabani’nin başkanlığında genişletilir. Daha sonra Mardin’de Metropolit Yuhanna Dolabani’nin vefatından sonra Horiepiskoposlar tarafından ruhani liderliğinin yapıldığı İstanbul Süryani Ortodoks Kilisesi 1986 yılında Moran Mor İğnatiyos Zeka Iwas tarafından Şam'daki patrikhanede görkemli bir törenle Mor FilüksinosYusuf Çetin'i 'İstanbul Abraşiyesi Ruhani Liderliği'ne resmetmiştir.
Ankara ve İzmir’i de içeren, 2002 yılında Mersin, Adıyaman, Şanlıurfa, Malatya, Gaziantep, Elazığ ve Adana yörelerinin de bağlandığı İstanbul Abraşiyesi Metropolit Mor Filüksinos Yusuf Çetin’in başkanlığında 1 horiepiskopos 5 papaz 2 rahibin ruhani liderliğinde, vakıf yönetim kurulu ile aktif olarak varlığını sürdürmektedir. Süryani Kadim Kilisesi'inde Patriğe bağlı 20 Metropolit bulunmaktadır. Bunların 4 tanesi Türkiye'de bulunur.
Irak Süryanileri[değiştir | kaynağı değiştir]
1924 yılında Süryani askerler tarafından Irak Türkmenlerini hedef alan ve Levi Baskını olarak bilinen katliamda 100 kadar Türkmen yaşamını yitirmiştir. 11 Ağustos 1933'teki Simele Katliamı'nda ise çok sayıda Süryani hayatını kaybetmiştir. Katliam, Irak Krallığı silahlı kuvvetleri desteğinde Kürt ve Arap aşiretlerinin yaptığı sistematik katliamlar silsilesidir ve "Simele Katliamı" terimi yalnızca Simelekasabasındaki katliamı değil, Kuzey Irak'ta Duhok ve Nineve (Musul) illerindeki 63 Süryani köyünde yapılan katliamları belirtir. 600[35] ilâ 3000[36][37] Süryaninin katledildiği bu katliam Lemkin tarafından "soykırım" (genocide) olarak nitelenir. Yahudi kökenli Polonyalı avukatRaphael Lemkin tarafından ilk kez 1944'te kullanılan «soykırım» terimi, Ermeni Kırımı, Holokost ve Simele Katliamından esinlenilerek oluşturulmuştur[38]. Avustralya'nın Sidney şehrinde 2010 yılında açılan bir anıtın plakasında “Bu anıt, 1914-1918 yılları arasında, Birinci Dünya Savaşı sırasında gerçekleştirilen AsuriKırımı ve 1933’te gerçekleştirilen Simele Katliamı kurbanları anısına dikilmiştir” biçiminde ibare yer almaktadır.[39]
Arami-Asurlu Tartışması[değiştir | kaynağı değiştir]
Son dönemlerde Süryanilerle ilgili önemli tartışmalardan birisi bu etnik grubun Asurlulardan gelip gelmediğidir. 1836’da Irak’ta ortaya çıkan Asurilik veya Aşurilik görüşü olup Nasturilerden ayrılmış bir gruptur. 1968’de Vatikan’a iltihak etmişlerdir. Süryani Kadim Kilisesi'nin resmi açıklamasına göre[40]; "Aramice konuşan Süryaniler, tarihin belirli bir döneminde Asurlularla aynı coğrafyayı paylaşmışlardır ve Asur kökenli değillerdir. (1) Aramice yazılmış olan yazıtlar (Bunlardan birkaçı küçük krallıklar yöneticileri tarafından yazılmışlardır.) (2) Asur Krallarının, Arami Krallıklarına karşı seferlerini kaydettikleri yıllıklar ve (3) Kutsal Kitap’ta ki “Samuel, Krallar ve Tarihler Kitapları” bölümleri bu ayrımı yeteri kadar net bir şekilde ortaya koymaktadır."[41]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder